Mga Salitang dapat Alamin
Nasa Panganib ba Ako?
Ano ang Magagawa Ko?
Matuto Pa
Ang bulkan ay isang butas sa crust ng Earth na nagpapahintulot sa nilusaw na bato, mga gas, at mga labi na makatakas sa ibabaw.
Ang pagsabog ng bulkan ay maaaring maglabas ng asido, gas, bato, at abo sa hangin. Ang lava o kumukulong putik at mga labi ay maaaring dumaloy nang hanggang 100 milya bawat oras, na sumisira sa lahat ng bagay sa kanilang dinadaanan. Humigit-kumulang 11 porsiyento ng mga aktibong bulkan sa mundo ay matatagpuan sa U.S., na may humigit-kumulang 170 bulkan. Ang mga bulkang ito ay parehong aktibo at natutulog. Ang mga lindol, flash flood, pagguho ng lupa, mga labi at pag-agos ng putik (lahar), o asidong ulan ay maaaring mangyari kasabay ng pagsabog ng bulkan.
Mga Salitang dapat Alamin
Abo - Mga pinong kapiraso (mas mababa sa 2-4 mm) ng bulkan na bato. Ang abo ng bulkan ay magaspang, nakasasakit, at maaaring kumain nang unti-unti.
Pagputok - Isang biglaan, matinding pagsabog, tulad ng isang pagsabog.
Lava - Ang natunaw na bato na nagmumula sa pagsabog ng bulkan at ang bato na nagreresulta pagkatapos itong tumigas at lumamig.
Bato ng Lava - Lava ng bulkan na tumigas matapos itong lumamig.
Natunaw - Ginawang likido ng init, natunaw.
Tulog - Hindi na pumuputok ang mga tulog na bulkan. Gayunpaman, posible silang sumabog muli sa hinaharap.
Mga Lahar - Tinatawag din na agos ng putik o agos ng mga labi, ito ay pinaghalong tubig at mga labi ng bulkan na mabilis na gumagalaw sa ibaba ng agos.
Pagguho ng Lava - Isang mabagal na paggalaw ng ilog ng lusaw (likido) na bato na bumubuhos mula sa pagsabog ng bulkan.
Magma - Natunaw na bato sa ilalim ng ibabaw ng lupa.
Pyroclastic na Pagguho - Isang makapal, mabilis na gumagalaw, at napakainit na pagguho ng abo, buga, at bato. Maaari itong gumalaw nang hanggang 50-100 mph.
Nasa Panganib ba Ako?
Ang Alaska, Hawaii, California, at Oregon ang may pinakamaraming aktibong bulkan. Gayunpaman, ang iba pang mga estado at teritoryo ay mayroon ding mga aktibong bulkan. Ang abo ng bulkan ay maaaring maglakbay ng daan-daang milya at magdulot ng mga malubhang problema sa kalusugan.
Ano ang Magagawa Ko?
Dati
- Bumuo ng isang kagamitang pang-emergency. Isama ang mga bagay na kakailanganin mo kung kailangan mong lumikas nang mabilis.
- Magplano para sa komunikasyon ng pamilya.
- Bilang dagdag sa lahat ng mga supply para sa panganib, isama ang: salaming de kolor, N-95 na naitatapong mask, mga damit na may mahabang manggas, mahabang pantalon, at mga supply para alisin ang abo sa labas ng iyong tahanan.
- Dahil ang abo ng bulkan ay maaaring makasira ng mga supply ng tubig, magsama ng mga dagdag na supply ng tubig.
- Alamin ang tungkol sa mga sistema ng babala sa pagsabog ng bulkan ng komunidad mo at mga plano sa paglikas sa emergency. Maraming mga komunidad ang may mga silbato para alertuhan ang publiko ng posibleng pagsabog ng bulkan.
- Alamin ang tungkol sa sistema ng antas ng alerto ng U.S. Geological Survey (USGS) Volcano Hazards Program:
- NORMAL (berde): Ang bulkan ay nasa isang hindi pumuputok na estado, o bumalik sa isang hindi pumuputok na estado pagkatapos ng mas mataas na antas ng aktibidad ng bulkan.
- ADVISORY (dilaw): Ang bulkan ay nagpapakita ng mga palatandaan ng tumaas na aktibidad na higit sa kilalang antas ng background. Ang isang advisory (dilaw) ay maaari ding mangahulugan na ang aktibidad ng bulkan ay bumaba nang malaki pagkatapos na nasa mas mataas na antas, ngunit patuloy na masusing sinusubaybayan kung sakaling bumalik ito sa dating isang mataas na antas.
- SINUSUBAYBAYAN (kulay kahel): Ang bulkan ay nagpapakita ng kaguluhan na may mas mataas na potensyal ng pagsabog, hindi tiyak ang takdang panahon. Ang isang pagbabantay ay maaari ding mangahulugan na ang isang pagsabog ay mangyayari ngunit nagdudulot ng mga limitadong panganib.
- BABALA (pula): Ang mapanganib na pagsabog ay nalalapit, mangyayari pa lamang, o pinaghihinalaan.
Sa panahon
- Sundin ang utos ng paglikas na inilabas ng mga awtoridad. Lumikas kaagad mula sa lugar ng bulkan. Maaaring hilingin mula sa iyo na lumikas nang mas maaga upang magbigay ng oras para umalis sa lugar habang may mga ruta.
- Abangan ang umaagos na ilog ng putik (pag-agos ng putik). Tumingin sa itaas ng agos bago ka tumawid sa anumang tulay para matiyak na hindi darating ang pag-agos ng putik. Kung oo, huwag tumawid sa tulay. Maaaring sirain ito ng daloy ng putik.
- Para sa mga lahar—lumipat sa mataas na lupa mula sa mga sahig ng lambak.
Pagkatapos
- Makinig sa mga opisyal ng kaligtasan.
- Mag-text, huwag magsalita. Maliban na lang kung may sitwasyong banta sa buhay, magpadala ng text upang hindi mo mabuhol ang mga linya ng telepono na kailangan ng mga manggagawa sa emergency. Dagdag pa, maaaring gumana ang pag-text kahit na nasira na ang serbisyo nito.
- Alamin na normal na makaramdam ng pagkabalisa o pagkabahala. Magkakaiba ang tugon ng bawat isa sa mga nakaka-stress na pangyayari. Ingatan ang iyong katawan at makipag-usap sa mga magulang mo o iba pang pinagkakatiwalaang matatanda kung ikaw ay nakakaramdam ng sama ng loob.
Matuto Pa
Alam mo ba?
Ang abo ng bulkan….
- ay binubuo ng maliliit na tulis-tulis na bato at salamin
- maaaring hadlangan ang sikat ng araw at kung minsan ay may kasamang kidlat
- maaaring magtambak tulad ng malakas na ulan ng niyebe ngunit hindi natutunaw o malusaw sa tubig
- maaaring makabara at sumiksik sa mga makinarya (kabilang ang sasakyang panghimpapawid), na magdulot ng pinsala
Kaya naman mahalagang magpanatili at magsuot ng N-95 na mask ng alikabok at eye goggles o salamin (hindi contact lens) kung ikaw ay nasa isang lugar ng ashfall ng bulkan! Magsuot ng may mahabang manggas na damit at mahabang pantalon para makatulong na mabawasan ang pagkakalantad.